Abai.kz порталында әдебиеттанушы Әбіл-Серік Әлиакбар қазақтілді интернет кеңістігінің мәселесін көтерді.
«Таза қазақтілді интернетті веб-шебер, физик, ғалым Сайран Мырзахметұлы Киккарин латын негізінде 1998 жылы маусымда жасады. Жаңа ұлттық жазу туралы ол:
Латын әліпбиіне көшудің мақсаты – жалпы қабылданған стандарттарға қосылу және барлық жағынан дамыған, қолдануға дайын және ыңғайлы жазу жүйесіне ие болу.
Сондықтан әліпбиімізде қолданылатын таңбаларды таңдағанда, шын мәнінде ортақ стандарттарға жүгінген жөн. Бұл ISO - 8859-1 ақпараттық жүйелеріндегі латын таңбаларының жиынтығы. Жаңа әліпбиді құрастырған кезде осы стандартта қалу керек.
Сайран Мырзахметұлы іске кіріскенге дейін еліміздегі интернет кеңістігімізде ағылшын тілінің үлесі шамалы, қазақ тілі мүлдем қажетсіз, негізінен тек орыс тілі қолданылған.
Дәл қазір қазақша-ағылшынша интернет кеңістігімізді нығайтпасақ, бәрінен қалып қоямыз.
Басты мәселе – ұлттық болмысымызды, өзіндік болмысымызды ашпайтын «KAZNET» деген атаудан арылу. Орыс тілінің ықпалынан арылып, «кz» әріптік доменін «qz»-ға қайта тіркеу керек.
1990 жылы КСРО ғаламдық интернет кеңістігіне «su» доменімен енді. Бірінші коммерциялық желіні Relcom құрды. Бұл "su" домені IANA-да тіркелген.
IANA (ағылшынша Internet Assigned Numbers Authority – «интернет кеңістігін басқару») IP мекенжайлар кеңістігін, жоғары деңгейлі домендерді басқару функцияларын орындайды. Сондай-ақ, MIME (/maɪm/, ағылшын тіліндегі көп мақсатты Интернет пошта кеңейтімдері) деректер түрлерін, интернет протоколдарын тіркейді. Ол ICANN (ағыл. Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) деп аталады (1998 жылы 18 қыркүйекте құрылған номиналды домендер мен IP мекенжайларын басқаруға арналған халықаралық коммерциялық емес ұйым) Public Technical Identifiers арқылы жүзеге асырылады.
1992 жылы бұрынғы КСРО елдері «су» доменінен құтылу шараларына кірісті. Бірінші ұлттық жоғары деңгейлі домендерді (ccTLD ағылшын ел коды Top-Level Domain) 1992 жылы эстониялықтар мен литвалықтар тіркеді - EE және LT. Олардан кейін Украина (БА) және Грузия (GE) болды.
1993 жылы - Латвия (LV) және Әзірбайжан (AZ), ал 1994 жылы - Молдова (MD), Ресей (RU), Беларусь (BY), Армения (АМ) және Қазақстан (KZ). Көршілеріміз: Өзбекстан (УЗ) мен Қырғызстан (KG) 1995 жылы, Түркіменстан (ТМ) мен Тәжікстан (ТЖ) екі жылдан кейін ғана, 1997 жылы бұл қадамға барды.
Семей қазіргі Қазнеттің негізін қалаушы. Атап айтқанда, 1993 жылдың қарашасында Семей қаласының тұрғындары Павел Гусев пен Алексей Остроух құрған RelcomSL кабельдік желісі негізінде құрылған «Релком» компаниясы Санкт-Петербургке қосыла алатын толыққанды интернет байланысын жүзеге асыра алды. Осылайша, 1994 жылы 19 қарашада біздің отаршыл ұлттық домен аймағымыз KZ дүниеге келді.
Ұлттың күн тәртібіндегі басты мәселе – орыстілді KAZNET-тен арылып, қазақ-ағылшын тілі қолданылатын QAZNET-ті өмірге әкеліп, тіркеуден өткізу», – деп түйіндеді сөзін Әбіл-Серік Әлиакбар.
