Олар адамдардың жас айырмашылықтарына қарап, әртүрлі уақыттағы ұрпақтардың құндылықтарына негізделген теорияны құрды. Қазіргі таңда X, Y және Z ұрпақтары туралы жиі естиміз. Жас теориясының үш негізгі компоненті (X, Y және Z ұрпақтары) және бір қосымша компоненті (Baby boomers) бар.
Baby boomers (1943-1961)
Бала бумерлерінің санатына 1943 және 1963 жылдар аралығында туылған адамдар жатады. Әдетте, олар өзін-өзі дамытуға, ұжымдық жұмысқа және командалық ойындарда белсенді. Олар "өзін-өзі дамыту - ұжымдық мақсаттарға, жетістіктерге жету қабілетінің өсуі" деп түсінеді. Қазіргі уақытта "бала бумерлерінің" көбі зейнетке шыққан, бірақ әлі де жұмыс істейтіндері бар. Осы санаттағы адамдардың ерекшелігі - жақсы денсаулық пен төзімділік.
X ұрпақтары (1962-1981)
Х ұрпақтары - 1962 жылдан 1981 жылға дейін туған адамдар. Олардың ерекшеліктері – өзіне ғана сенім арта алады, балама ойлайды және әлемде болып жатқан нәрселер туралы хабардар болады, таңдау жасауға, өзін өзгертуге дайын адамдар. Осы жас санатындағы адамдардың көбі жалғыз болады. Олардың жұмыстары қиын және жетістікке өзі жетуді мақсат етеді. Олар үзақ жылдар бойы бір салада қызмет атқарып, бірте-бірте мансап жолында биік дәрежеге жетеді.
Y ұрпақтары (1982-1995)
1982 жылдан 1995 жылға дейінгі аралықта туған адамдар Y ұрпағына жатады. Олардың мақсатқа жету мен жетістік туралы түсінігі өзгеше: көп жағдайда кәсіби өсуін төменгі деңгейден бастауды ұнатпайды. Олар дереу өсуді мақсат етеді және бұл олардың бір кемшілігі. Дегенмен бұл жетіспеушілікті ақтап алуға болады. Бұл санаттағы адамдар бірден бірнеше сала бойынша жұмыс атқарып, барынша көп ақпарат білуге және кәсібилікке ұмтылады. Олар үшін тек бір салада қызмет істеу мүмкін емес. Y ұрпағы - қазіргі заманғы бизнестің үміті. Олар техникалық жағынан ең сауатты және жұмыс уақытынан тыс уақытта да жұмыс істеуге деген ұмтылысымен, білімге деген ынтасымен ерекшеленді.
Кейбір сарапшылардың, мысалы, Коммерциялық емес әріптестіктің еңбек нарығының атқарушы директоры Михаил Семкин және «МДМ Банк» ААҚ-ның кадр жөніндегі маманы Ольга Павлованың айтуынша, келесі онжылдықта Y ұрпағы негізгі жұмыс күшіне айналады.
Z ұрпақтары (1995-2012)
1995 жылдан кейін туылғандар Z ұрпағына жатады. Бұл адамдардың есейгенде қандай тұлға болатынын кәсібилік тұрғысынан бағалауға әлі ерте. Алайда оларды нағыз "цифрлы балалар" деп атауға болады. Олар үшін шаблондар мен шектеулер, принциптер мен тұрақты көзқарастар жоқ. Қалағаныңды істе және оның салдары туралы ойлама - бұл олардың өмірдегі кредосы. Қазір мектептердің көпшілігінде жаңа компьютерлер сатып алынды, жөндеу жұмыстары жүргізілді, жергілікті жерлер күнделікті тазартылып, спорт стадиондары мен ойын алаңдары қалпына келтірілді. Әрине, біз Еуропамен салыстырмаймыз, бірақ 20 жыл бұрын қалай болғанын еске алсақ, онда зеталардың өте қолайлы уақытта өмір сүретінін байқаймыз. Жастығына қарамастан, олардың кейбіреулері өз кәсібін ашуда.
Z – постмодернизм мен жаһандану кезеңінде туған адамдар категориясы. Оларды қолында смартфон немесе планшетпен туылған деп айта аламыз. Басқаша айтқанда, масштабтауыштарды тәрбиелеуге ата-аналар ғана емес, сонымен қатар YouTube, Tik Tok, Instagram және заманауи технологтармен байланысты көптеген басқа блогерлер де қатысады. Нәтижесінде аулада достарымен мұндай балалық шақтары болмайды. Сондықтан олардың командалық жұмыс тәжірибесі жоқ, оларды осыған үйрету маңызды.
Альфа ұрпағы (2010-2025)
Австралиялық ғалым Марк МакКриндлдің типологиясы. Қазіргі уақытта альфа ұрпағының өкілдері жас болуына байланысты даму үстінде. Ол кәсіби саламен қоса технология саласында да үлкен либерализмді, интроверсияны және дамуды болжайды.
Біздің қоғамға ұрпақтардың ерекшеліктерін зерттеу не үшін қажет?
Жауап өте қарапайым: бүкіл нарық адам қажеттіліктеріне негізделген, сондықтан әр ұрпақтың қажеттіліктері қандай екенін білу өте маңызды. Әрқайсымыз кем дегенде бір рет аға ұрпақ тарапынан түсініспеушіліктерге тап болғанымызға сенімдімін. Типологиядағы және білім беру жағдайларындағы және бізді қоршаған әлемді қабылдаудағы айырмашылық ғасырлар қақтығыстарын тудырды. Жастар үлкен ұрпақ өкілдерінен бір рет те болсын «Бізде технология болған жоқ, онсыз да өстік. Біздің ұрпақ ең жақсы. Қазір жастар тек телефонмен отырады. Бәріне сенің интернетің кінәлі" деген сөздерді естіген болар.
Бәріміз бір қоғамда өмір сүреміз және басқа ұрпақ өкілдерімен қандай да бір түрде сөйлесеміз және адамдардың мінез-құлқын жақсырақ түсіну үшін ұрпақтар теориясын зерттеген жөн.
